O TSR/PSR
Podejście Skoncentrowane na Rozwiązaniach – PSR (z ang. Solution Focused Approach) jest sposobem postrzegania człowieka, natury jego trudności i możliwości zmiany. PSR zakłada możliwość skutecznej pracy nad zmianą bez potrzeby zgłębiania, czy szczegółowej analizy natury problemów, których doświadczają klienci. Nie interesujemy się w tym modelu tworzeniem teorii opisującej naturę problemu klienta, bądź stawianiem diagnoz w tradycyjnym rozumieniu tego słowa. Diagnoza jest uważana za mało przydatną, a czasami i przeszkadzającą. A strategia i kierunek pracy determinowany jest tym, co klient uważa za najważniejsze dla niego.
Zamiast tworzenia teorii na temat: „jak być powinno” i „dlaczego tak nie jest”, PSR zajmuje się tym, „co się sprawdza” i „co pomaga” oraz szuka sposobów rozszerzania powyższych działań na inne płaszczyzny i momenty życia klienta. Mamy tu do czynienia z całkowitą akceptacją perspektywy patrzenia klienta na własne życie (nie mylić z uznaniem za odpowiadającą w pełni rzeczywistości jego życia). Stąd podejście to podkreśla szczególną rolę klienta, który jest zdolny do osiągania zamierzonych celów i budowania rozwiązań. W PSR ważna jest zasada wzajemnej współpracy klient – terapeuta. Pojawianie się oporu, oznacza błąd w sztuce i zagrożenie dla wzajemnej współpracy.
Idea PSR bazuje na dwóch elementach: budowaniu obrazu rozwiązań, które są domeną tzw. preferowanej przyszłości klienta oraz przekonaniu, że klienci posiadają wystarczające zasoby, aby obraz ten urzeczywistnić w swojej przyszłości, czyli osiągnąć zakładane cele. Warto podkreślić, że celem PSR nie jest samo rozwiązanie problemu, ale poszukiwanie najbardziej optymalnego rozwiązania dla sytuacji, w której klient się znalazł (solving problem vs creating solutions). Do podstawowych założeń należy również uznanie „nieuchronności zmiany w życiu klienta”. Oznacza to, że nic nie trwa wiecznie w życiu człowieka. A skoro tak, to muszą istnieć wyjątki, kiedy „problem nie występuje”. Stąd też większość wysiłków terapeutycznych nastawiona jest na szukanie, wydobywanie i wzmacnianie momentów, w których klient korzystał ze swoich sił, zasobów, umiejętności – tzw. wyjątki. Szukanie momentów zdrowych, takich „kiedy było dobrze”, oraz odpowiedź na pytanie – co robić, aby je podtrzymywać i rozwijać, jest główną zasadą pracy z klientem. Uważa się, że właśnie wydobywanie i wzmacnianie w procesie terapii tych mocnych stron daje szansę na osiągnięcie sukcesu terapeutycznego. Stąd też atmosfera samych spotkań terapeutycznych jest często przepełniona właśnie tym, co jest w danym człowieku dobre i dla niego korzystne.
Perspektywa pracy terapeutycznej jest ciągle nakierowana na teraźniejszość i przyszłość. Jeśli eksploruje się doświadczenia z przeszłości, zawsze robione jest to we wspomnianej wyżej perspektywie. Pracuje się nad użytecznością przeszłego doświadczenia dla tego, co jest i co będzie.
Autorami tego modelu są Steve de Shazer i Insoo Kim Berg, którzy wraz z zespołem swoich współpracowników od końca 70-tych lat ubiegłego wieku rozwijali go w ramach Centrum Terapii Krótkoterminowej w Milwaukee w Stanach Zjednoczonych. Nawiązywali oni do dorobku M. H. Ericksona oraz metod pracy stosowanych w Mental Research Insti-tute w Palo Alto. Doświadczenia te związane były z pracami J. Haley’a, D. Jacson’a i J. Weakland’a zaangażowanymi w pracę grupy G. Bateson’a.
Źródła PSR
Autorami tego modelu są Steve de Shazer i Insoo Kim Berg, którzy wraz z zespołem swoich współpracowników od końca 70-tych lat ubiegłego wieku rozwijali go w ramach Centrum Terapii Krótkoterminowej w Milwaukee w Stanach Zjednoczonych. Nawiązywali oni do dorobku M. H. Ericksona oraz metod pracy stosowanych w Mental Research Insti-tute w Palo Alto. Doświadczenia te związane były z pracami J. Haley’a, D. Jacson’a i J. Weakland’a zaangażowanymi w pracę grupy G. Bateson’a.
Podstawy filozoficzne
Odnajdujemy tutaj odwołania m.in. do idei postmodernizmu, poststrukturalizmu, społecznego konstrukcjonizmu, koncepcji narracyjnej tożsamości i rozważań dotyczących roli oraz znaczenia języka, jakie podejmowali m.in. F. de Saussure, L. Wittgenstein, M. Foucault, czy J. Derrida.
Założenia PSR
Jeśli coś działa, rób tego więcej.
Jeśli coś nie działa, rób coś innego.
Jeśli coś się nie zepsuło, nie naprawiaj.
Nie komplikuj. Życie jest naprawdę proste.
Perspektywa pracy terapeutycznej jest ciągle nakierowana na teraźniejszość i przyszłość. Jeśli eksploruje się doświadczenia z przeszłości, zawsze robione jest to we wspomnianej wyżej perspektywie. Pracuje się nad użytecznością przeszłego doświadczenia dla tego, co jest i co będzie.
Jak postrzegany jest klient?
Klient jest osobą, która wyznacza cele oraz ocenia postępy w terapii, a także decyduje, w jakim momencie należy terapię skończyć. Klient jest ekspertem od swojego życia. Terapeuta przestaje być tu „ekspertem” w znaczeniu „wiem co jest pacjentowi i co on powinien zrobić (jakie osiągnąć cele terapeutyczne), żeby rozwiązać problem”. Terapeuta jest „ekspertem” od sposobu prowadzenia spotkania tak, aby współtworzyć z pacjentem precyzyjną wizję celu i najbardziej optymalną drogę do jego osiągnięcia, oraz szukania sposobów na jej przebycie.
Co oznacza krótkoterminowa?
Czas trwania terapii nie jest ściśle określony. Nie ma tutaj mowy o zakładaniu z góry, jak długo i ile razy trzeba się spotkać z terapeutą. Terapeuta ma jednak obowiązek pamiętać i w tym kierunku pracować z klientem, aby czas trwania terapii był jak najkrótszy (ang. brief – krótki, zwięzły) w stosunku do możliwości pacjenta w osiąganiu celu terapii. W praktyce okazuje się, że ilość ta najczęściej nie przekracza 10 spotkań, a często jest jeszcze mniejsza. Przy czym okres pomiędzy pierwszym, a ostatnim spotkaniem może wynosić wiele miesięcy.
Relacja między klientem, a terapeutą
Jednym z ważnych czynników pomagających dostosować pomagaczowi metody pracy do sytuacji w której znajduje się klient jest zdiagnozowanie rodzaju relacji: klient-profesjonalista.
W ramach PSR najbardziej popularna jest typologia rodzajów relacji terapeutycznych zaproponowana przez Steva de Shazera i jego zespół: relacja współpracy, relacja goszczenia i relacja narzekania